Συγκεντρώσαμε μερικές συνήθεις ερωτήσεις σχετικά με την κρίση,
το χρέος και το έλλειμμα. Δείτε τις σύντομες απαντήσεις.
*Των Γ.Παπαδογιάννη, Κ.Ζούλα, Σ.Νίκα,Χ.Παπαδημητρίου,Χ. Κοψίνη
1. «Οι εταίροι και πιστωτές μας θα συνεχίσουν να μας δίνουν τις
δόσεις του δανείου, γιατί φοβούνται ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας ισοδυναμεί με
«πυρηνικό όπλο» το οποίο θα προξενήσει ζημία στην Ευρωζώνη και τη διεθνή
οικονομία, μεγαλύτερη από 1 τρισεκατομμύριο ευρώ».
Τα δάνεια για την εξυπηρέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους και
την κάλυψη των ελλειμμάτων δίδονται γιατί κανείς δεν θέλει να δημιουργηθούν
ζημίες στο σύστημα στο οποίο όλοι ανήκουμε. Η Ελλάδα εφαρμόζει ένα σχέδιο
ανόρθωσης, διασώζεται η ίδια και το σύστημα θωρακίζεται. Αυτά ισχύουν μεταξύ
κρατών που καλλιεργούν φιλικές σχέσεις, εμπεδώνουν θεσμούς αλληλεγγύης και
σέβονται την υπογραφή τους. Η απειλή του ολέθρου, να παρασύρουμε δηλαδή όλους
στον... τάφο, προσιδιάζει σε «κράτος-τρομοκράτη». Είναι προφανές πως ο
υπολογισμός του κόστους μιας ανασυγκρότησης της Ευρωζώνης, που ήδη όλοι κάνουν,
απειλούμενοι από τυχόν «ανατίναξη» της Ελλάδας ή άλλων κρατών, οδηγεί στην
εκπόνηση σχεδίων σε δύο κατευθύνσεις.
Πρώτον, τα ευρωπαϊκά κράτη δεν θα αποδεχθούν επί μακρόν την
καταπάτηση των συμφωνημένων κανόνων, κυρίως του δημοσιονομικού συμφώνου. Θα μας
καταστήσουν το παράδειγμα προς αποφυγήν. Δεύτερον, θα επιταχυνθούν οι
προσαρμογές που απαιτούνται ώστε η Ευρωζώνη να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα,
στην κατεύθυνση μιας πιο ομοσπονδιακής Ευρώπης. Θα μοιραστούν χρήματα και εμείς
δεν θα πάρουμε. Γι' αυτό λοιπόν... μύθος η απειλή. Μύθος, όμως, υπάρχει και
στον τρόπο υπολογισμού του κόστους. Η Ευρωζώνη χρειάζεται, έτσι κι αλλιώς, ποσό
που εκτιμάται στα 2 τρισ. ευρώ, για να αντικρύσει τις απειλές που σοβούν στα
τραπεζικά συστήματα της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, ίσως και της
Γερμανίας. Η αυτοανάφλεξη και το «κάψιμο» της Ελλάδας μπορεί να αποβεί το πλέον
χρήσιμο «κόστος», αφού όλοι οι άλλοι θα γνωρίζουν τι συμβαίνει σε όποιον δεν
μένει με την αγέλη. Το παράδειγμα της Lehman στις ΗΠΑ μάς θυμίζει πως, όταν
εφαρμόστηκαν τα προγράμματα παρέμβασης, κάποιοι δεν ήσαν πλέον στο τραπέζι...
2. «Το δημόσιο χρέος θα διαγραφεί. Για τον σκοπό αυτό θα
συγκροτηθεί επιτροπή λογιστικού ελέγχου, που θα αποδείξει σε διεθνές δικαστήριο
πως το χρέος μετά το 1974 είναι, στο μεγαλύτερο μέρος του, απεχθές».
Ο αποδεκτός από τους μελετητές, αλλά και τον ΟΗΕ, ορισμός για το
απεχθές χρέος (odious debt) είναι απολύτως συναρτημένος με το καθεστώς που
επικρατούσε κατά τη σύναψή τους. Με δύο λόγια, δάνεια προς μια δικτατορία, ένα
τυραννικό καθεστώς ή ένα κράτος που καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα, μπορούν
να αμφισβητηθούν ως παράνομα. Είναι προφανές πως τίποτε τέτοιο δεν ισχύει για
την Ελλάδα. Ολα τα δάνεια που συνήψε το κράτος έγιναν από όργανα της δημόσιας
διοίκησης, υπό τον έλεγχο των νόμων και του Συντάγματος. Ο δανεισμός υπήρξε δημόσιος,
κατεγράφη στους κρατικούς προϋπολογισμούς, εξετάστηκε και εγκρίθηκε από τη
Βουλή σε δημόσιες συνεδριάσεις. Είναι αμφίβολο αν το Δικαστήριο Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων ή όποιο άλλο θα δεχτεί να δικάσει παρόμοια υπόθεση για μια
χώρα-μέλος της Ε. Ε, όλων των διεθνών οργανισμών και της Ευρωζώνης. Ορισμένοι
προτείνουν να θεωρηθεί απεχθές το τμήμα του χρέους που συνδέεται με τους
στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Ομως η διάκριση για την τελική χρήση των δανειακών
κεφαλαίων είναι πρακτικώς αδύνατη. Ακόμη όμως και αν δεχτούμε ότι όλα μπορούν
να γίνουν, όπως υποστηρίζουν όσοι βλέπουν την Ελλάδα μεταξύ των κρατών του
Τρίτου Κόσμου, αποτελεί επικίνδυνο μύθο ότι αρκεί να ξεκινήσουμε τη διαδικασία
αμφισβήτησης για να σταματήσουμε να πληρώνουμε τόκους, να εξοφλούμε τα παλαιά
ομόλογα και να αναγνωρίζουμε τα νεότερα διακρατικά δάνεια.
3. «Τα έσοδα επαρκούν για να πληρωθούν οι δαπάνες του κράτους,
αρκεί να μην πληρώσουμε τους τόκους των δανείων»
Mακάρι να ήταν έτσι! Οι δαπάνες του κράτους, μαζί με εκείνες του
συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων έκλεισαν το 2011 στα 108,5 δισ. Οι
αναλογούντες τόκοι ήταν 15 δισ., άρα το κράτος χρειαζόταν 93,5 δισ. ακόμη και
αν δεν πλήρωνε κανέναν τόκο. Να παρατηρήσουμε ότι στις δαπάνες δεν
περιλαμβάνονται τα χρεολύσια, δηλαδή η εξόφληση παλαιών δανείων. Από την άλλη,
τα έσοδα, μαζί με τις κρατήσεις για ασφάλιση και υγεία, ήταν 88,5 δισ. ευρώ.
Αρα, το έλλειμμα, χωρίς τόκους, αυτό που αποκαλείται πρωτογενές, ήταν 5 δισ. ευρώ.
Η κατάσταση για το 2012 σχεδιάστηκε να δείξει βελτίωση. Αν και κινδυνεύει να
μείνει στα χαρτιά, λόγω της ταχύτατης απώλειας εσόδων. Ο στόχος είναι να
μαζέψει η κυβέρνηση 86,3 δισ., για να πληρώσει υποχρεώσεις 101,1 δισ. Στο ποσό
αυτό συμπεριλαμβάνονται τόκοι 12,8 δισ. Ακόμη κι έτσι λοιπόν, υπάρχει καθαρό
έλλειμμα 2 δισ. ευρώ.
Από την άλλη, η διακοπή της κανονικής εξυπηρέτησης των κρατικών
δανείων συνιστά γεγονός μεγάλης σημασίας και έχει σοβαρότατες συνέπειες.
Πρόσφατα διενεργήθηκε η πιο μεγάλη ανταλλαγή ομολόγων (PSI), που περιλαμβάνει
και μείωση των τόκων και μεταφορά των χρόνων αποπληρωμής, χωρίς να κηρυχθεί η
χώρα σε χρεοκοπία. Η άρνηση πληρωμής τόκων θα προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες
κερδοσκοπίας σε βάρος των συμφερόντων και θα απομακρύνει οριστικά την προοπτική
αποκατάστασης οικονομικής ισορροπίας.
Επιπλέον, είμαστε πολύ κοντά στο σημείο επίτευξης πρωτογενούς
πλεονάσματος. Θα ήταν άδικο να πετάξουμε τον κόπο και τις θυσίες που έγιναν.
Είναι, τέλος, απολύτως κατανοητό ότι η ανοικτή χρεοκοπία του κράτους θα μειώσει
τα έσοδα με τρόπο που δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, αλλά σίγουρα θα
οδηγήσει στη λήψη υποχρεωτικών αποφάσεων έκτακτης ανάγκης.
4. «Να ανακηρυχθούν αμέσως οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες»
Κανείς δεν διαφωνεί με την ήδη προγραμματισμένη ανακήρυξη των ΑΟΖ.
Είναι όμως εντελώς παραπλανητικό να ισχυρίζεται κανείς ότι μπορεί να γίνει αυτό
με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς καμία συνεννόηση. Ως αίτημα μάλιστα είναι
και άκρως λαϊκίστικο, όταν υπονοεί ότι αν η Ελλάδα ανακήρυττε μονομερώς τις ΑΟΖ
της, πετρέλαια και αέριο θα αντλούνταν αμέσως και, επομένως, θα αντιμετωπίζαμε
ριζικά το οικονομικό μας πρόβλημα.
Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, για την έναρξη ερευνών απαιτείται η
κοινή οριοθέτηση κάθε ΑΟΖ για την οποία μπορεί να έχει ενδιαφέρον ένα άλλο
κράτος. Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε έρευνα -πόσω μάλλον εκμετάλλευση των
εκτιμωμένων κοιτασμάτων- προαπαιτεί διακρατικές συμφωνίες. Γεγονός που σημαίνει
ότι τυχόν εφαρμογή των προτάσεων του τύπου «ανακηρύσσουμε ΑΟΖ εδώ και τώρα και
μονομερώς» θα αποτελούσε casus belli για τους άλλους ενδιαφερομένους και θα
ενέπλεκε τη χώρα σε απρόβλεπτες περιπέτειες. Μπορεί οι περισσότεροι να το
αγνοούν, αλλά η Ελλάδα έχει ήδη επιχειρήσει να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την
Αλβανία. Ακόμη κι εκεί, το θέμα κόλλησε στο Συνταγματικό Δικαστήριο της
γείτονος - κατά πληροφορίες με παρέμβαση της Αγκυρας. Επομένως, μόνη ρεαλιστική
και ειλικρινής προεκλογική δέσμευση μπορεί να είναι ότι η επόμενη κυβέρνηση θα
πιέσει στην κατεύθυνση χάραξης της υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία και την οριοθέτηση
της ελληνικής ΑΟΖ σε συνεργασία με Αίγυπτο και Λιβύη. Και ότι σε περίπτωση
άρνησης των συγκεκριμένων χωρών, θα καταβληθεί προσπάθεια να παραπεμφθούν οι
όποιες διαφωνίες στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
5. «H Τράπεζα της Ελλάδος να γίνει κρατική, γιατί έχει υπογράψει
με τους δανειστές ενώ βρίσκεται σε χέρια ιδιωτών, και μάλιστα μη Ελλήνων»
Πρόκειται για την απόλυτη παραπλάνηση. Η ΤτΕ είναι απολύτως
ανεξάρτητη. Αποτελεί θεσμό της πολιτείας και του ευρωσυστήματος. Οι ιδιώτες δεν
έχουν λόγο σε κανένα θέμα πολιτικής και διοίκησης. Βεβαίως, είναι ανεξάρτητη
και απέναντι στην κυβέρνηση, επομένως δεν επηρεάζεται από τις κομματικές
μεταβολές. Η διοίκησή της ορίζεται από τη Βουλή κατόπιν προτάσεως της
κυβέρνησης και όχι από τους μετόχους. Οι αρμοδιότητες των διοικητικών οργάνων
(πολιτική επιτοκίων, έκδοση χρήματος, εποπτεία και έλεγχος τραπεζών και
ασφαλιστικών εταιρειών) δεν υπόκεινται στον έλεγχο της γενικής συνέλευσης των
μετόχων. Μέτοχοι, εκτός από το κράτος και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που
διαθέτουν τον πλήρη μετοχικό έλεγχο, είναι και φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Αυτό
ισχύει από τότε που ιδρύθηκε η τράπεζα (1928) και δεν αποτέλεσε ποτέ πρόβλημα
για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής. Οι μέτοχοι -κανείς δεν ελέγχει
ποσοστό άνω του 0,6% και οι «ξένοι» δεν ξεπερνούν το 3%- ψηφίζουν μόνο για τον
λογιστικό ισολογισμό και εγκρίνουν το μέρισμα προς τους ιδιώτες, το οποίο, με
νόμο, περιορίζεται στο 1/5 των κερδών. Τα 4/5 των κερδών της τράπεζας πηγαίνουν
υποχρεωτικά στο δημόσιο ταμείο. Το ελληνικό Δημόσιο κατέχει απευθείας 9% των
μετοχών της ΤτΕ, ενώ βάσει νόμου το 35% της τράπεζας που ελέγχεται από Ταμεία
και ασφαλιστικούς οργανισμούς εκπροσωπείται απο τον υπουργό Οικονομικών, ο
οποίος είναι και ο μόνος που έχει πλήρη δικαιώματα ψήφου στη γενική συνέλευση.
Κατά την προετοιμασία εισόδου στην Ευρωζώνη εξετάστηκε το
ενδεχόμενο εξαγοράς όλων των ιδιωτών μετόχων. Κρίθηκε ότι αυτό θα οδηγούσε σε
μια σοβαρή δαπάνη του κράτους, που θα ωφελούσε μόνον όσους ιδιώτες διαθέτουν
σήμερα μετοχές, ενώ δεν θα άλλαζε τίποτε στο καθεστώς ανεξαρτησίας που έχει η
ΤτΕ ως όργανο της πολιτείας. Το ίδιο ισχύει και σήμερα.
6. «Στους μετανάστες να δώσουμε ταξιδιωτικά έγγραφα, ώστε να
φύγουν και να πάνε στα πλούσια κράτη»
Πρόκειται περί μιας ακόμη παραπλανητικής υπόσχεσης, καθώς τυχόν
υλοποίησή της προσκρούει σε ρητές δεσμεύσεις που έχει η χώρα από την Ε.Ε.
κυρίως λόγω της Συνθήκης του Σέγκεν. Αλήθεια, πιστεύει κανείς ότι η Ιταλία π.χ.
θα υποδεχόταν με ανοιχτές αγκάλες τους μετανάστες που θα της «προωθούσε» η
Ελλάδα επειδή θα τους είχε χορηγηθεί στη χώρα μας κάποιο ασαφές ευρωπαϊκό
έγγραφο; Καθ’ όλα υπερβολικές είναι βέβαια και οι συναφείς προεκλογικές
υποσχέσεις, όπως π.χ. η «αποποινικοποίηση του αδικήματος παράνομης εισόδου,
διαμονής και εργασίας μεταναστών, εφόσον συντρέχουν λόγοι οικονομικής
επιβίωσης». Διότι απλούστατα δεν υπάρχει παράνομος μετανάστης που να μην
αντιμετωπίζει οικονομικό πρόβλημα. Το αξιοσημείωτο είναι ότι ειδικώς ο ΣΥΡΙΖΑ
δεσμεύεται να χορηγήσει στους μετανάστες και έναν «πρόσθετο τύπο άδειας, που θα
λέγεται “άδεια προς αναζήτηση εργασίας”, με την οποία κάθε ενδιαφερόμενος θα
αποκτά αυτοδικαίως το δικαίωμα παραμονής στην ελληνική επικράτεια για ένα
χρόνο, με στόχο να αναζητήσει δουλειά». Αν σε αυτά προστεθούν οι παρεμφερείς
υποσχέσεις για την κατάργηση «των άτυπων επαναπροωθήσεων στον Εβρο και το
Αιγαίο» η διευκόλυνση «στην παροχή πολιτικών δικαιωμάτων και ιθαγένειας» και «η
διεύρυνση της πρόσβασης των μεταναστών στις υπηρεσίες υγείας, όπως ακριβώς
ισχύει και για τους Ελληνες», θα μπορούσε κάλλιστα να ισχυριστεί κανείς ότι μια
τέτοια πολιτική τελεί κατά κυριολεξία εκτός τόπου και χρόνου...
7. «Η Γερμανία και οι άλλες χώρες δανείζονται με 1% από την ΕΚΤ
και μετά μας δανείζουν με ληστρικά επιτόκια».
Εδώ το λάθος είναι τριπλό. Πρώτον, κανένα κράτος δεν δανείζεται
από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Ολα δανείζονται απευθείας από τις
αγορές κεφαλαίων με διαφορετικό κόστος. Για παράδειγμα, η Γερμανία για
ορισμένες περιόδους δανείζεται φθηνότερα και από το κεντρικό επιτόκιο του ευρώ.
Δεύτερον, η ΕΚΤ τροφοδοτεί συνήθως με βραχεία και τώρα, λόγω κρίσης, με
μεσοπρόθεσμη ρευστότητα το τραπεζικό σύστημα του ευρώ. Η ρευστότητα αυτή δεν
μπορεί να τοποθετηθεί σε μακροχρόνιους τίτλους, όπως είναι τα κρατικά δεκαετή ή
ομόλογα, ειδικά μιας χώρας με τόσο μεγάλο κίνδυνο. Τρίτο λάθος αφορά το «τοκογλυφικό
- ληστρικό» του επιτοκίου. Η Ελλάδα δανείζεται απευθείας από τα κράτη (και όχι
τράπεζες) του ευρώ, στο πλαίσιο της πρώτης και της δεύτερης δανειακής σύμβασης,
με επιτόκια που βρίσκονται σήμερα κοντά στο 3%. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά
χαμηλό κόστος δανεισμού. Τα πρώτα δάνεια (Μάιος 2010) είχαν επιτόκιο υψηλότερο
(μεταξύ 5-6%). Τον Μάρτιο 2011 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να μειώσει το
κόστος για τα επόμενα δάνεια. Με τη συμφωνία για τη δεύτερη δανειακή σύμβαση
(Οκτώβριος 2011) ορίστηκε ακόμη χαμηλότερο επιτόκιο, ώστε, σε συνδυασμό με το
«κούρεμα», να καταστεί βιώσιμο το ελληνικό χρέος στον ορίζοντα του 2020.
Επιπλέον, τους τελευταίους μήνες, πολλά κράτη δανείζουν την Ελλάδα, με κάθε νέα
δόση, φθηνότερα από το κόστος που έχουν όταν δανείζονται τα ίδια. Γνωστά είναι
τα παραδείγματα Ισπανίας και Ιταλίας, τις οποίες χρεώνουν οι αγορές με επιτόκιο
6-7%.
Πηγή: Η Καθημερινή (27/5/2012 και 3/6/2012)
